Veenhuizen heeft een roemruchte geschiedenis. Al in 1381 werd Veenhuysen, oorspronkelijk een veenontginningsdorp, vermeld.
Met de oprichting van de Maatschappij van Weldadigheid in 1818 en de daarop volgende bouw van dwanggestichten voor de opvang en heropvoeding van landlopers, bedelaars en arme gezinnen is de verdere ontwikkeling van het gebied in gang gezet met o.m. een rechtlijnige landschapsstructuur als resultaat. In 1859 nam de rijksoverheid deze gestichten over en vormde die om tot rijkswerkinrichtingen. Veenhuizen behield echter een besloten karakter en was alleen toegankelijk voor het gevangenispersoneel en hun gezinnen. Sinds 1981 is het dorp voor iedereen opengesteld.
In Veenhuizen staan ruim honderd monumenten. Veel gebouwen hebben de tand des tijds doorstaan en hebben inmiddels een nieuwe functie gekregen. In het voormalige Tweede Gesticht is het Gevangenismuseum gehuisvest en het vroegere Hospitaal heeft een nieuwe bestemming gekregen als hotel/restaurant.
Veenhuizen is uniek. Niet alleen door de historie, de landschapsstructuur en de vele monumenten die het dorp rijk is, maar zeker door de ligging nabij prachtige natuurgebieden waarvan het Fochtelooerveen het grootste is. Ook op cultureel gebied heeft de omgeving veel te bieden met mooie musea in Assen, Groningen en Eelde.
Heeft u de fiets niet kunnen meenemen? In het dorp zijn diverse mogelijkheden om een fiets te huren.